ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ

Η Λέσβος έχει να επιδείξει μια σειρά από σπουδαία μοναστηριακά κέντρα, θεματοφύλακες της πίστεως, των γραμμάτων και της τέχνης, τα οποία έπαιξαν καταλυτικό ρόλο, στηρίζοντας τους αγώνες του Γένους για την ελευθερία. Για τις Ιερές αυτές Μονές, κάποιες από τις οποίες ιδρύθηκαν επί τουρκοκρατίας και κάποιες άλλες στα Βυζαντινά χρόνια, γίνεται λόγος παρακάτω.
Μονή Παναγίας Μυρσινιώτισσας, Μονή Λειμώνος, Μονή Παναγίας στην Αγιάσο, Μονή Ταξιάρχη στο Μανταμάδο, Μονή Περιβολής, Μονή Υψηλού, Μονή Πιθαρίου, Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου στο Δαμάνδρι Πολιχνίτου, Mονή των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, Το Μετόχι του Ταξιάρχη Κλοπεδής

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ – ΜΟΝΗ ΥΨΗΛΟΥ

H Mονή Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, γνωστότερη ως Mονή Yψηλού εξαιτίας ακριβώς της θέσεώς της, δεσπόζει στην κορυφή του όρους Όρδυμνος (634 μ υψόμετρο) στο δυτικό τμήμα της Λέσβου, 81 χλμ. από την πόλη της Μυτιλήνης.
H φρουριακή της κατασκευή, με πολεμίστρες και οχυρωματικό πύργο, φανερώνει ότι στο πέρασμα των αιώνων αναγκάστηκε σε πολλές περιπτώσεις να αμυνθεί και προσέφερε καταφύγιο στους κατοίκους της γύρω περιοχής κατά τη διάρκεια επιδρομών. Η παράδοση τοποθετεί την ίδρυση της μονής κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, τον 7ο αιώνα από τον Όσιο Θεοφάνη της Σιγριανής .
H μονή διαθέτει αξιόλογη ιστορική βιβλιοθήκη, η οποία περιλαμβάνει χειρόγραφους κώδικες, λειτουργικά ειλητάρια, κατάστιχα και πολλά παλαίτυπα βιβλία. Στο αρχείο της σώζονται πατριαρχικές και μητροπολιτικές επιστολές, φιρμάνια, πωλητήρια, διαθήκες, συμφωνητικά, αφιερωτήρια, διανεμητήρια και άλλα έγγραφα.
Αξιόλογο είναι και το μουσείο της μονής, όπου εκτός από τα παραπάνω εκτίθενται αξιοθαύμαστα και πολύτιμα ιστορικά αντικείμενα τέχνης.

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΕΡΙΒΟΛΗΣ

Η Μονή Περιβολής βρίσκεται στα Β.Δ. του νησιού, σε μια παράκαμψη του επαρχιακού δρόμου Καλλονής-Άντισσας και σε απόσταση 3 χλμ από την κωμόπολη `Αντισσα.
Πρόκειται για γυναικείο Μοναστήρι Βυζαντινού ρυθμού, αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου, που ανασυστήθηκε κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας (1630). Το καθολικό είναι κτισμένο στον τύπο της ξυλόστεγης βασιλικής, ενδιαφέρουσες είναι οι εικόνες του ξυλόγλυπτου τέμπλου και οι τοιχογραφίες ( 16ο αιώνα ).
Εδώ μπορείτε να θαυμάσετε την τοιχογραφία «Η Θάλασσα αποδίδουσα τους νεκρούς», όπου παριστάνεται η Θάλασσα-Παναγία ως ωραία γυναίκα-πριγκίπισσα με στέμμα στο κεφάλι καθιστή σε κήτος, κρατώντας με τα χέρια της μπροστά στο στήθος της ομοίωμα τρικάταρτου πλοίου.

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΙΘΑΡΙΟΥ

Η Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών της Ερεσού είναι περισσότερο γνωστή ως Μονή Πιθαρίου ή “Πιθάρι”, ονομασία που οφείλεται στη γεωμορφία της περιοχής, στην οποία βρίσκεται. Βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την Ερεσό, μέσα σε φαράγγι γεμάτο βαλανιδιές και πλατάνια.
Οι απόψεις διίστανται, κάποιοι θέλουν τη Μονή βυζαντινό Μοναστήρι που ανασυστάθηκε κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, ενώ άλλοι τοποθετούν την ίδρυσή της στο 16ο αιώνα. Από οθωμανικό κατάστιχο διαπιστώνουμε ότι το 1548 λειτουργούσε. Το 1931 επήλθε η συγχώνευσή του με τη γειτονική Μονή Υψηλού, όπου μεταφέρθηκε και τμήμα του αρχείου του μοναστηριού. Μετά από κάποια χρόνια άρχισε να λειτουργεί ως εκκλησιαστικό σωφρονιστήριο, αυτή του η λειτουργία διακόπηκε κατά τα χρόνια της γερμανικής κατοχής του νησιού κατά τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα η Μονή Πιθαρίου αναστήθηκε και λειτουργεί με αδελφότητα δύο μοναχών.
Το καθολικό της είναι μονόχωρος ναός, ο οποίος πρόσφατα ανακαινίστηκε και αγιογραφήθηκε από τον Λάζαρο Zήκο. Εκατέρωθεν του καθολικού υπάρχουν δύο παρεκκλήσια, εκ των οποίων το βόρειο είναι αφιερωμένο στους Mικρασιάτες αγίους, ενώ το νότιο σε όλους τους διαλάμψαντες αγίους της Λέσβου.

 

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΔΑΜΑΝΔΡΙΟΥ

Την Μονή Δαμανδρίου την συναντάμε στην περιοχή του Πολιχνίτου Λέσβου, έχει ιδρυθεί κατά τους μεταβυζαντινούς χρόνους και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Βρίσκεται σε περιοχή με αρκετά νερά και πλατάνια σε απόσταση 1,5 περίπου χιλιόμετρα απ’ τον δρόμο Βασιλικών – Πολιχνίτου.
Το καθολικό της μονής είναι μονόχωρη ξυλοστεγής κεραμοσκεπής βασιλική, μικρών διαστάσεων. Την επωνυμία “Δαμανδρίου” οφείλει στον μικρό βυζαντινό οικισμό που τα ερείπιά του βρίσκονται πολύ κοντά στη μονή και μνημονεύεται σε Μητροπολιτικό κώδικα του 1567 – 1652.Τις τοιχογραφίες του ναού, που χρονολογούνται στο 18ο αιώνα (1733) φιλοτέχνησε ο αγιογράφος Χωματζάς. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο χρονολογείται στην όψιμη Τουρκοκρατία, ενώ οι δεσποτικές εικόνες του Χριστού και της Παναγίας Οδηγήτριας στον 16ο και 17ο αιώνα.

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΜΥΡΣΙΝΙΩΤΙΣΣΑΣ

Σε μικρή απόσταση από την Καλλονή, 4 χλμ. προς τα βόρεια, και κοντά στην Μονή Λειμώνος υπάρχει η Ιερά Μονή της Παναγίας Μυρσινιώτισσας. Το όνομά της το πήρε από τις πολλές μυρσίνες (μυρτιές) που καλύπτουν την περιοχή. Το 1709 λεηλατήθηκε από τους Τούρκους. Την περίοδο της τουρκοκρατίας λειτούργησε ως πνευματικό κέντρο.
Είναι εξαρτώμενη από την Ιερά Μονή Λειμώνος. Ιδρύθηκε το 1523 από τον Άγιο Ιγνάτιο Αγαλιανό πάνω στα ερείπια βυζαντινού μοναστηριού, αφιερωμένου στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Στο καθολικό της Μονής βρίσκεται ο τάφος του ιδρυτή της.
Είναι βυζαντινού ρυθμού, στο εσωτερικό της υπάρχουν ανεκτίμητης αξίας φορητές εικόνες βυζαντινής τεχνοτροπίας, παλαιό ξυλόγλυπτο τέμπλο και σημαντικές τοιχογραφίες.

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΛΕΙΜΩΝΟΣ

Η Μονή είναι χτισμένη, μέσα σε ένα εύφορο λεκανοπέδιο και απέχει μόλις 5 χλμ ΒΔ της Καλλονής, δεσπόζει στην εκκλησιαστική ιστορία της Λέσβου τους τελευταίους πέντε αιώνες. Η ίδρυσή της τοποθετείται κατά τους βυζαντινούς χρόνους και η λειτουργία διακόπηκε με την κατάληψη του νησιού το 1462 από τους Οθωμανούς. Το 1526 ανασυστάθηκε από τον Άγιο Ιγνάτιο Αγαλλιανό επίσκοπο Μηθύμνης.
Στο κέντρο του Μοναστηριού βρίσκεται το Καθολικό, με αξιόλογες τοιχογραφίες του 16ου και του 17ου αιώνα και τα παρεκκλήσια της Ζωοδόχου Πηγής, του Αγίου Ιγνατίου, Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου με ωραίες τοιχογραφίες, ενώ συνολικά η Μονή διαθέτει γύρω στις 40 παλιές και νέες εκκλησίες.
Στη δυτική πτέρυγα του κεντρικού περιβόλου φυλάσσονται ιερά άμφια, εξαιρετικά δείγματα εκκλησιαστικής χρυσοκεντητικής, βημόθυρα, σπαράγματα τοιχογραφιών, φορητές εικόνες, ιερά σκεύη, λειψανοθήκες, καθώς και η βιβλιοθήκη της μονής. Στο μουσείο, που είναι το μεγαλύτερο μοναστηριακό πανελλαδικά, φυλάσσονται ακόμη ένα Ευαγγελιστάριο του 9ου αι., πατριαρχικά σιγίλλια, σουλτανικά φιρμάνια κ.α.

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΜΜΕΓΙΣΤΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ

Η μονή βρίσκεται λίγο έξω από τον Μανταμάδο, στη Θέση «Λεσβάδος», στο ΒΑ τμήμα του νησιού, περίπου 36 χλμ. από τη Μυτιλήνη και αποτελεί ένα από τα πιο συγκλονιστικά προσκυνήματα της Ορθοδοξίας. Πρόκειται για Βυζαντινό Μοναστήρι, που λειτουργούσε ως ανδρώο, το οποίο για πρώτη φορά αναφέρεται σε επιτροπικό έγγραφο του 1661.
Ο σημερινός ναός ανοικοδομήθηκε εκ βάθρων το 1879 και ακολουθεί τον αρχιτεκτονικό ρυθμό της τρίκλιτης βασιλικής, αντικαθιστώντας παλαιότερο ναό του 18ου αιώνα. Εντός του ναού βρίσκεται η ανάγλυφη θαυματουργή εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, που, σύμφωνα με την παράδοση, φτιάχτηκε από χώμα και αίμα των μοναχών που σφαγιάστηκαν σε μια επιδρομή Αγαρηνών ή Σαρακηνών πειρατών.
Στον Ναό φυλάσσεται ως θρησκευτικό κειμήλιο ο αρχιερατικός σάκος του εθνομάρτυρα Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄.Το Προσκύνημα του Ταξιάρχη συγκεντρώνει κάθε χρόνο εκατοντάδες χιλιάδες πιστών που έρχονται για να προσκυνήσουν. Με ξεχωριστή λαμπρότητα γίνεται κάθε χρόνο το πανηγύρι του Ταξιάρχη την Κυριακή των Μυροφόρων, που χαρακτηρίζεται από το έθιμο της σφαγής του ταύρου.

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΑΓΙΑΣΟΥ

 

Η ιστορία της κωμόπολης της Αγιάσου είναι ταυτισμένη με την ιστορία της Παναγιάς, της Παναγιάς της Αγιάσου. Αυτή η ιστορία έχει τις ρίζες της στο Βυζάντιο και συγκεκριμένα στην περίοδο των εικονομαχιών.
Όταν το 802μ.Χ. ο εικονόφιλος Αγάθων ο Εφέσιος, αυτοεξόριστος ιερέας του παρεκκλησίου των ανακτόρων της Κωνσταντινούπολης στα Ιεροσόλυμα, πληροφορείται ότι στη Λέσβο ήταν εξόριστη η εικονόφιλη Αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία, με αφορμή να την συναντήσει, αλλά πολύ περισσότερο για να βρίσκεται κοντά στην Πόλη, έρχεται στο νησί και μαζί του φέρνει την εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας (την είχε ζωγραφίσει σε κηρομαστίχα ο Ευαγγελιστής Λουκάς), έναν Ασημένιο Σταυρό με Τίμιο Ξύλο, ένα χειρόγραφο Ευαγγέλιο, λείψανα του Αγίου Διονυσίου και άλλα κειμήλια. Η εικόνα έφερε την επιγραφή “Μήτηρ Θεού, Αγία Σιών”(Ιερουσαλήμ).
Φθάνοντας στην Μυτιλήνη ο Αγάθων, για να προστατέψει τα ιερά κειμήλια από εικονομάχους και κουρσάρους, επιλέγει την θέση που σήμερα βρίσκεται η κωμόπολη της Αγιάσου και φτιάχνει την μικρή και ταπεινή του σκήτη, η οποία με την πάροδο του χρόνου εξελίχτηκε σε μοναστήρι. Ο γέροντας Αγάθων κοιμήθηκε εν Κυρίω το 830μ.Χ.
Με την αναστήλωση των ιερών εικόνων σε όλη την επικράτεια της βυζαντινής αυτοκρατορίας το μοναστήρι του Αγάθωνος έγινε τόπος προσκυνήματος. Το εικόνισμα της “Αγίας Σιών” του Ευαγγελιστή Λουκά έγινε γνωστό όχι μονάχα στο νησί αλλά και στα μικρασιατικά παράλια και ένας μικρός οικισμός άρχισε να δημιουργείται γύρω από το μοναστήρι.
Το έτος 1170 θεμελιώθηκε ο ναός στη θέση πού είναι σήμερα, δηλαδή στον τόπο όπου ήταν θαμμένος ο άγιος Αγαθών. Εκεί πάνω στο μνημείο του, είχαν γράψει: “Τύμβος μοναχοπρεσβυτέρου Αγάθωνος “Έφεσίου, κομιστού της αγίας εικόνος”.
Το 1701 η Αγιάσος, μετά από μεσολάβηση του Τούρκου διοικητή της περιοχής, με σουλτανικό φιρμάνι πήρε το δικαίωμα να μην πληρώνει φόρους. Ο διοικητής θέλησε να εκφράσει έτσι την ευγνωμοσύνη του προς το μοναστήρι, αφού ανάρρωσε από βαρεία ασθένεια δεχόμενος αγίασμα της Ζωοδόχου Πηγής.
Στα χρόνια μας το πανηγύρι της Παναγιάς γίνεται στις 15 Αυγούστου. Οι προσκυνητές φθάνουν με όλα τα μέσα και πολλοί ξεκινούν απ’ τη Μυτιλήνη και από τ’ άλλα χωριά του νησιού με τα πόδια. Η κωμόπολη παίρνει μια όψη πανηγυρική και η εμπειρία για τον καθέναν που θα βρεθεί εκεί είναι μοναδική.

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΡΑΦΑΗΛ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ & ΕΙΡΗΝΗΣ

3 χλμ. πάνω από την Λουτρόπολη της Θερμής στην θέση “Καρυές” βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Ραφαήλ, με τον μοναδικό στο νησί διώροφο ναό. Στα Βυζαντινά χρόνια υπήρχε στην ίδια θέση γυναικείο μοναστήρι που το κατέστρεψαν Σαρακηνοί πειρατές το 1235. Ξαναχτίσθηκε περίπου 2 αιώνες αργότερα και λειτούργησε ως ανδρικό.
Εδώ βρήκαν καταφύγιο μετά την άλωση της Πόλης οι Άγιοι Ραφαήλ (γεννημένος το 1410μ.Χ. στην Ιθάκη) και Νικόλαος, που μέχρι τότε μόναζαν στην Θράκη.Στις 9 Απριλίου 1463, ημέρα Τρίτη της Διακαινησίμου (Λαμπροτρίτη), οι Τούρκοι, στην προσπάθειά τους να καταπνίξουν ξεσηκωμό των Ελλήνων, κύκλωσαν το μοναστήρι και θανάτωσαν με φρικτό τρόπο (με πριόνι) τον ηγούμενο του μοναστηριού Ραφαήλ, τον Νικόλαο και την εντεκάχρονη Ειρήνη (την έκαψαν σε πιθάρι), κόρη του προέδρου της Θερμής Βασιλείου. Κατόπιν έκαψαν το μοναστήρι και έφυγαν.
Το 1959 ο ιδιοκτήτης του ελαιοκτήματος ζητάει και παίρνει άδεια ανέγερσης ναού στην θέση του μοναστηρίου. Κατά τις εκσκαφές βρέθηκαν οστά και τότε άρχισαν οι εμφανίσεις του Άγιου Ραφαήλ στα όνειρα πολλών χωρικών, στα οποία τους ανέφερε ότι μαρτύρησε στις 9 Απριλίου 1463, ημέρα Τρίτη και επέμενε για την ύπαρξη μιας εικόνας του Παντοκράτορα του 14ου αιώνα, η οποία και βρέθηκε στην θέση “Καρυές”.
Η θερμή πίστη των χριστιανών, τα θαύματα, η προσέλευση προσκυνητών ανήγειραν μέσα σε λίγα χρόνια τον περίλαμπρο ναό των Νεοφανών Μαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης και τα κτίρια της Ιεράς Μονής, η οποία σήμερα αποτελεί πανελλήνιο προσκύνημα.

Το «Μετόχι του Ταξιάρχη Κλοπεδής»

Το μοναστήρι ιδρύθηκε από τον Άγιο Ιγνάτιο τον Αγαλλιανό, τον 16ο αιώνα και αποτελεί μέχρι σήμερα Μετόχι της Μονής Λειμώνος. Βρίσκεται 4 χλμ βορειοδυτικά της Αγίας Παρασκευής, πολύ κοντά στον αρχαιολογικό χώρο του ιερού της Κλοπεδής. Το καθολικό του είναι αφιερωμένο στους Αρχαγγέλλους Μιχαήλ και Γαβριήλ και εορτάζει στις 6 Σεπτεμβρίου.Αξιόλογη η αμφίστομη κρήνη στην είσοδο του Μοναστηριού με μαρμάρινη επιγραφή του 1776. Στο μοναστήρι υπάρχει μόνιμα ιερέας και είναι επισκέψιμο καθ´ όλη τη διάρκεια του έτους από την ανατολή έως τη δύση του ηλίου καθημερινά και παρέχεται διαμονή δωρεάν.

 

Μονή Λειμώνος – Αγίου Ιγνατίου 

Αποτελεί ανδρώα Μονή χτισμένη στο κέντρο του νησιού σε απόσταση 3χλμ Β.Δ. της κωμόπολης Καλλονής. Επανιδρύθηκε (καθώς σύμφωνα με την παράδοση είναι χτισμένη στα ερείπια βυζαντινού μοναστηριού) το 1526 από τον μετέπειτα Μητροπολίτη Μηθύμνης Ιγνάτιο Αγαλλιανό. Κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν το σημαντικότερο πνευματικό κι εκπαιδευτικό κέντρο του νησιού με μεγάλη συνεισφορά στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της κεντρικής και δυτικής Λέσβου.Kατά την επανίδρυσή της απο τον άγιο Ιγνάτιο η μονή αφιερώθηκε στον Tαξιάρχη Mιχαήλ. Mετά την αναγνώριση της αγιότητας του κτίτορός της απο το ορθόδοξο πλήρωμα μετονομάστηκε σε Mονή Αγίου Ιγνατίου. Kαθ’ όλη την ιστορική της πορεία όμως είναι γνωστότερη ως Mονή Λειμώνος, μια και είναι χτισμένη στο μέσον του λειμώνα (=λιβαδιού) που χρωματίζει την γύρω βραχώδη περιοχή.Η καρποφορία του μοναχικού λειμώνα του αγίου Ιγνατίου κατά τη διάρκεια των πέντε περίπου αιώνων λειτουργίας της μονής καθρεφτίζεται στη Βιβλιοθήκη των χειρογράφων και των εντύπων βιβλίων της, καθώς επίσης και στο Αρχείο των ελληνικών και οθωμανικών εγγράφων της. Κυρίως τα χειρόγραφα, αλλά και κάποια από τα έγγραφα του Αρχείου απετέλεσαν και αποτελούν αντικείμενο διεθνούς έρευνας για περίοδο μεγαλύτερη του ενός αιώνα. Προκειται για ερευνα, η οποία ρίχνει πολύτιμο φως στην Ιστορία της Βυζαντινής Λογοτεχνίας, του Βυζαντινού Δικαίου, αλλά και της οικονομικής, εκπαιδευτικής και κoινωνικής ιστορίας της Λέσβου κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.Στο λειμωνιακό μουσείο εκτίθενται επίχρυσα και επάργυρα ευαγγέλια και εκκλησιαστικά σκεύη, φορητές εικόνες, χρυσοκέντητα άμφια, αντιμήνσια και κοσμήματα.Σε ειδική προθήκη εκτίθενται τα κειμήλια του αγίου Ιγνατίου, ιδρυτή της μονής.Στο ιεροφυλάκιο της μονής φυλάσσονται και λείψανα του αγίου Ιγνατίου και άλλων αγίων, καθώς και τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου, αλλά και τεμάχιο από την Τιμία Ζώνη της Παναγίας.Το καθολικό και ο γύρω αύλειος χώρος είναι άβατα στις γυναίκες. Εξαίρεση πραγματοποιείται κατά την πανήγυρη της μνήμης του αγίου Ιγνατίου (14 Οκτωβρίου), οπότε επιτρέπεται η είσοδος των γυναικών στην αυλή του καθολικού.