ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟ ΔΑΣΟΣ

Το Απολιθωμένο δάσος της Λέσβου είναι ένα από τα δύο μεγαλύτερα απολιθωμένα δάση στον κόσμο (το άλλο είναι το Εθνικό Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους στην Αριζόνα). Απολιθωμένοι κορμοί βρίσκονται διάσπαρτοι σε μία έκταση 150 τετραγωνικών χιλιομέτρων που περικλείεται από τους οικισμούς Σίγρι, Ερεσός και Άντισσα στη δυτική Λέσβο. Μεμονωμένα απολιθώματα βρίσκονται και σε πολλά άλλα μέρη του νησιού, συμπεριλαμβανομένων των χωριών Μόλυβος, Πολιχνίτος, Πλωμάρι και Άκρασι.

Ο σχηματισμός του απολιθωμένου δάσους σχετίζεται με την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα που έλαβε χώρα στη Λέσβο κατά το τέλος του Ολιγοκαίνου μέχρι το μέσο Μειόκαινο, περίπου πριν 20 εκατομμύρια χρόνια. Η δραστηριότητα αυτή δημιούργησε, εκτός από λάβα, πυροκλαστικά υλικά και ηφαιστειακή σποδό (στάχτη), με συνέπεια την κάλυψη της χλωρίδας στην περιοχή, και μάλιστα σε ιδιαίτερα σύντομο χρονικό διάστημα. Η κάλυψη αυτή είχε ως συνέπεια την απομόνωση των οργανικών υλικών της χλωρίδας από την ατμόσφαιρα. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ακολουθήθηκε από τη δημιουργία υδροθερμικών διαλυμάτων, πλούσιων σε διοξείδιο του πυριτίου (SiO₂). Τα διαλύματα αυτά εμπότισαν τη σποδό που είχε καλύψει τους κορμούς των δένδρων, σηματοδοτώντας την έναρξη της απολίθωσής τους, καθώς η οργανική ύλη των κορμών σταδιακά αντικαταστάθηκε από το διοξείδιο του πυριτίου. Η διαγένεση, όπως ονομάζεται αυτή η διαδικασία, έγινε υπό σχεδόν ιδανικές συνθήκες. Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των κορμών, όπως οι ετήσιοι δακτύλιοι, οι ανωμαλίες του εξωτερικού φλοιού κτλ. είναι διατηρημένα σε άριστη κατάσταση.

Έχει υποδειχθεί ως προστατευμένο φυσικό μνημείο. Το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου είναι διατηρητέο μνημείο της φύσης από το 1985, σύμφωνα με το ΦΕΚ 160/Α/1985.^[1] Το 1987 πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες ανασκαφές στο Πάρκο Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου, το πρώτο πάρκο που δημιουργήθηκε, ενώ από το 1997 πραγματοποιούνται συστηματικές ανασκαφές από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1994 στο Σίγρι και έχει ως σκοπό την μελέτη, ανάδειξη και προστασία του Απολιθωμένου Δάσους. Από το 2000, το Μουσείο είναι ιδρυτικό μέλος του δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και το 2004 εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Υπάρχουν άλλες πέντε προστατευόμενες εκτάσεις, το πάρκο Πλάκας, το πάρκο Σιγρίου, το πάρκο Νησιώπης και το πάρκο Χαμανδρούλα. Το 2012, ύστερα από σχετική εισήγηση, η περιοχή του προστατευόμενου γεωπάρκου επεκτάθηκε ώστε να περιλαμβάνει όλο το νησί της Λέσβου

Ο επισκέπτης του απολιθωμένου δάσους μπορεί να επισκεφτεί το Μουσείο, καθώς και τα διαφορετικά πάρκα στα οποία απαντώνται διάφορες συγκεντρώσεις απολιθωμένων κορμών. Τα πάρκα αυτά είναι το Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους, το Πάρκο Σιγρίου, το Πάρκο Πλάκας και το Πάρκο στη νησί Νισιώπη. Επίσης, έχουν σχεδιαστεί πεζοπορικές διαδρομές που συνδέουν τις απολιθωματοφόρες θέσεις.

 

  Άποψη της 2ης διαδρομής του πάρκου του Απολιθωμένου Δάσους

Το πάρκο του Απολιθωμένου Δάσους είναι το πρώτο πάρκο που σχεδιάστηκε και χαρακτηρίζεται ως πυρήνας του απολιθωμένου δάσους. Στο πάρκο έχουν χαραχθεί διαδρομές που επιτρέπουν στο επισκέπτη του πάρκου να δει τις κυριότερες συγκεντρώσεις κορμών. Υπάρχουν τέσσερις θεματικές διαδρομές στο πάρκο. Η 1η έχει μήκος 300 μέτρα και έχει τίτλο «Ανακαλύπτοντας το Απολιθωμένο Δάσος των κωνοφόρων». Ξεκινάει από την είσοδο του πάρκου και φτάνει μέχρι τη θέση πανοραμικής θέας, στο ανατολικό άκρο του πάρκου. Από τη θέση θέας ξεκινούν οι υπόλοιπες τρεις διαδρομές. Η 2η διαδρομή έχει μήκος 1.121 μέτρα και έχει τίτλο «Ερευνώντας τα μυστικά της δημιουργίας του Απολιθωμένου Δάσους». Η 3η διαδρομή είναι η μακρύτερη με μήκος 2.100 μέτρα και έχει τίτλο «Περπατώντας στο δάσος της Σεκόιας». Η διαδρομή συνδέει τους μεγαλύτερους κορμούς, οι οποίοι είναι προγονικές μορφές της Σεκόιας και ανήκουν στο είδος Ταξοδιόξυλο. Η 4η διαδρομή έχει μήκος 556 μέτρα και τιτλοφορείται «Περπατώντας στο δάσος των Πρωτοπευκίδων». Η διαδρομή έχει ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον καθώς περνάει ανάμεσα από κορμούς του είδος Pinoxylon paradoxum, το οποίο αναγνωρίστηκε στο πάρκο. Πέρα από τις διαδρομές, στο πάρκο υπάρχει φυλάκιο, αναψυκτήριο, θέσεις στάσης, πέτρινες βρύσες και WC.

Το πάρκο Σιγρίου βρίσκεται δίπλα στο κτήριο του μουσείου, στο Σίγρι. Περιλαμβάνει αρκετούς ριζικούς κόμβους και ριζικά συστήματα των δέντρων σε πλήρη ανάπτυξη. Οι διάφορες απολιθωμένες θέσεις συνδέονται μεταξύ τους με μονοπάτι. Το πάρκο Πλάκας βρίσκεται 700 μέτρα νότια του Σιγρίου. Ο αγροτικός δρόμος που συνδέει το Σίγρι χωρίζει το πάρκο σε δύο μέρη, το παράκτιο δυτικά και το χερσαίο ανατολικά. Περιπατικές συνδέουν μεταξύ τους κορμούς, ανάμεσα στους οποίους βρίσκεται ο μεγαλύτερος γνωστός απολιθωμένος κορμός. Στο πάρκο Πλάκας υπάρχει φυλάκιο, αναψυκτήριο και θέσεις στάσης. Το 2000 στο πάρκο ανακαλύφθηκε ο μεγαλύτερος γνωστός απολιθωμένος κορμός, με περίμετρο 13,7 μέτρα και διάμετρο 3,7.^[4] Το πάρκο Νησιώπης βρίσκεται στην νησίδα Νησιώπη, η οποία κλείνει το κόλπο του Σιγρίου. Η νησίδα είναι προσβάσιμη με βάρκα και φιλοξενεί αρκετές απολιθωματοφόρες θέσεις. Άλλα πάρκα είναι το πάρκο Χαμανδρούλα, κοντά στην Ερεσό, και το πάρκο Σκαμιούδας Άντισσας, το οποίο βρίσκεται εκτός των ορίων της προστατευόμενης περιοχής του δάσους